Prinsessen van Thorn

Het witte stadje Thorn lijkt zo uit een ansichtkaart te komen, maar eeuwen geleden was het de thuisbasis van hoogadellijke vrouwen (prinsessen). Vrouwen die leefden zonder kloostergeloften, maar mét macht, rijkdom en status. Hun unieke positie maakte Thorn tot een van de meest bijzondere plekken van Europa. Ontdek het verhaal van de stiftdames die geschiedenis schreven, tradities vormden en een stempel drukten op hun tijd.

Thorn: van markt tot mini-staatje

Al in 1007 kreeg Thorn markt- en tolrecht, en in de 13e eeuw werden stadsrechten verleend. Vanaf de 12e eeuw groeide de abdij van Thorn uit tot een wereldlijk stift, een kloostergemeenschap waarin de regels vrijzinnig werden geïnterpreteerd. Tegelijkertijd ontwikkelde het stadje zich tot een klein vorstendom dat acht eeuwen zou bestaan, bestuurd door 33 abdis-vorstinnen, de zogenaamde stiftdames. Thorn had een eigen rechtspraak, sloeg haar eigen munt en was deels ommuurd. Binnen de muren lag een speciaal gebied, de immuniteit, dat toebehoorde aan de abdij. Daarnaast was er een burgerlijk centrum en werd landbouw bedreven in het noorden van het stadje.

Prinsessen aan de macht

In de achttiende eeuw stonden prinsessen en gravinnen centraal in Thorn. Alleen ongehuwde vrouwen van hoge adel konden stiftdame worden, mits hun familiegeschiedenis dit rechtvaardigde. Eenmaal toegelaten leefden ze in luxe en aanzien, met toegang tot de bekendste hoven van Europa, zoals Wenen en Versailles. Ze ontvingen gasten in Thorn en bepaalden zo zelf welke families en tradities hun wereld beïnvloedden.

Luxe en regels

Het dagelijks leven van de stiftdames draaide om elegantie en status. Zijden jurken, sieraden en kunstzinnige activiteiten waren vanzelfsprekend, maar trouwen kon alleen met een gelijkwaardige partner. Hierdoor bleven veel prinsessen ongehuwd. Cunegonda en Gabriëlla trouwden bijvoorbeeld nooit, terwijl Cunegonda zelfs bijna keizerin van Oostenrijk had kunnen worden.

Meer dan alleen mooi en beleefd

Stiftdames waren niet alleen vertegenwoordigers van hun familie, maar ook ondernemend en cultureel actief. Cunegonda investeerde in tolwegen, mijnbouw en de ijzerindustrie in het Ruhrgebied. Anderen besteedden hun tijd aan kunst, muziek of reizen. Soms zochten ze hun vrijheid tegen een prijs: Elisabeth kreeg een geslachtsziekte toen ze probeerde de strenge regels van haar stand te ontlopen.

Thorn: een knooppunt van de Europese adel

In de achttiende eeuw was Thorn een centrum van de Europese adel. Stiftdames stonden in contact met belangrijke families door heel Europa, ontvingen gasten en werden zelf bezocht door vorstenhuizen. Het stadje speelde daarmee een opmerkelijke rol op het Europese toneel, bestuurd en gevormd door vrouwen die hun eigen stempel drukten op de geschiedenis.

Thorn toen en nu

Wie vandaag door Thorn wandelt, ziet nog sporen van dit verleden. Tegenwoordig het centrale plein, De Wijngaard, was vroeger letterlijk een wijngaard met enorm grote tuin(en),waar de achterdeuren van de grote huizen op uitkwamen. De echte voordeuren lagen aan de beekzijde en waren via bruggetjes bereikbaar. Achter deze deuren woonden vrouwen die, ondanks alle luxe, ook gevangen waren in hun rol en verplichtingen. 

Nog meer prinsessen

Benieuwd naar nog meer verhalen over de vrouwen van Thorn? Historicus dr. Joost Welten dook in nooit eerder geraadpleegde bronnen en schreef het boek De vergeten prinsessen van Thorn. Hierin brengt hij de laatste eeuw van het abdijvorstendom tot leven aan de hand van de bijzondere levens van zijn adellijke bewoonsters.

Wil je zelf verder lezen? Het boek is verkrijgbaar via onze webshop

Afbeelding van schilderijen : (The Milliner, 1746 ) François Boucher 1746  ·  oil on canvas  ·  Afbeelding ID: 376991 Rococo Nationalmuseum, Stockholm, Sweden / Bridgeman Images. This file was provided to Wikimedia Commons by the Nationalmuseum (Stockholm) as part of a cooperation project with Wikimedia Sverige. En By Pietro Rotari - [1] [showUid]=46, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=11995877